Detalle - izkiparkea

Jatorrian, Izki urpean zegoen. Orain dela 40 eta 100 milioi urteen arteko aldian, sakonera txikiko itsaso batek estaltzen zuen eremua. Badakigu itsasoa zegoena kuskubiko, koral alga eta uretako beste animalia batzuen fosilak aurkitu ohi direlako Izkiko parke naturaleko arroketan. Ornodun handi batzuen aztarna fosilak ere idoro dira, esaterako, dinosauroen arrautzenak. Geroago, indar geologikoek itsas hondoan pilatutako metakinak tolestu eta altxarazi zituzten. Gertaera horietan guztietan sorturiko hareharri eta kareharriak, milioika urtetan higatu ondotik, mendi malkartsuz osaturiko haran zabal bilakatu ziren, hau da, gaur egun ikus dezakegun paisaia eratu zuten. Izkin, interes geologikoa duten lekuetan –Errotaren arroila, Birgarabarrengo aintzira−, Atauri eta Maeztuko asfalto naturalen meatokiak aipatu behar ditugu.

KANPEZUKO MENDIEN ALDAPA ERLIEBEA

Kanpezuko mendiak egiturazko aldapa erliebeen adibide bikainak dira: Muela eta Peña del Santo. Geologiaren ikuspegitik, gainaldeko arroka gogorrak Paleozenoko kareharriak dira. Kareharriak Goi Kretazeoko tuparrien gainean dautzanez, bi unitate horien higadura diferentzialak aldapa erliebea sortu eta egungo itxura eman dio paisaiari. Egitura sinklinal zabal-zabala da, ardatza iparraldera zerbait okerturik daukala; beraz, geruzen okerdura nahikoa apala da ipar-mendebalderantz eta ipar-ekialderantz. Iparraldeko noranzkoa daukan faila batek eragiten dio tolesaren ardatzari; hori dela eta, alpeak bereizi eta bi erliebe lokabe sorrarazten ditu.

Aipaturiko egiturak jarraipena dauka iparralderantz, Soila mendian. Azken horretan, Eozenoko metakin hareatsuak ageri dira.

Argibide gehiago

MAEZTUKO ASFALTOAK

Euskal Autonomia Erkidegoko asfalto edo betun metaketarik handiena da. Hura ustiatzen hasi zirenean, Espainiako lehen asfalto lantegia sortu zen, 1857. urtean.

EAEko beste diapiro batzuetan gertatzen den moduan, diapiroko metakin ahokatzaileek asfaltoa izan ohi dute. Asfaltoa arrokaren poro eta hausturetan barruratu ohi da, askotan, diapiroaren beraren igoera halozinetikoari lotutako deformazioaren eraginez. Arroka guztiz belztuta ageri da, asfalto usain bereizgarria dario eta eskua zikintzen du. Gehienetan, asfalto metaketek ez dakarte interes ekonomikorik, baina Maeztuko diapiroak, aldiz, Campaniar aldiko kalkareniten bolumen izugarria busti zuen eta baliabide horren ustiapen garrantzitsua izan da 1856tik gaurdaino.

Asfaltoa nolanahi hedatuta dago diapiroaren ertzetan, gehienbat, hegoaldeko eta ekialdeko ertzetan bakarrik metaturik ageri baita. Aitzitik, iparraldeko eta mendebaldeko mugetan ez da asfalto metaketarik, nahiz eta metakinak porotsuak eta asfaltoa xurgatzeko modukoak izan.

Ustiapena 1857. urtean hasi zen aire zabalean, Korres aldean, gaur egun bertan behera utzita dagoen San Ildefontso meatokian. Geroago, meatoki gehiago zabaldu ziren, besteak beste, egun ere jarduera daukan Peña del Fraile mendian dagoena. Hango ustiapena lurpean hasi zen, meazuloak eginda eta zutoinetan bermaturik, baina, azken urteotan, aire zabalean ustiatzen da. Meatokitik ateratzen den material gordinak % 9-15eko asfaltoa dauka eta zolatzeko orriak eta lauzak egiteko erabiltzen da.

Argibide gehiago

Izkiko parke naturalaren elementu bereizgarrienak basoak dira. Zuhaizti trinkoak Izki ibaiak eta horren ibaiadarrek eratutako lautada hareatsu zabalean hazten dira. Lurzoru motak eta horien egiturak direla eta, landare eraketak ere askotarikoak dira, baina, guztietan, ameztiak ditugu nagusi. Izkiko parke naturalean, Europar Batasunaren intereseko 30 habitat aurkitu dira eta horietako 10 lehentasunezkoak dira, hau da, galzorian dauden habitatak dira Europar Batasunaren eremuan. Habitat aniztasun horretan, flora eta fauna espezie interesgarri ugari bizi dira.

Florako espezieen artean, Olandinako urmaelean hazten den igebelar zurien populazioa nabarmendu behar dugu, hura bakarra baita Euskal Autonomia Erkidegoan eta handiena Iberiar penintsulan. Faunari dagokionez, Izkin bizi diren ornogabeen espezieetan, intsektu saproxilikoak (egur hila edo usteltzen ari dena jaten dutenak), burruntziak eta sorgin-orratzak azpimarratu behar ditugu. 12 anfibio talde daude Izkin eta haietatik hiru Euskal Autonomia Erkidegoko espezie mehatxatuen katalogoan ageri dira: baso igel jauzkaria, apo lasterkaria eta hegoaldeko apo pintatua. Ugaztunei dagokienez, saguzarrak eta bi mustelido espezie erdi-urtar aipatu behar ditugu: bisoi europarra eta igaraba.

Hegaztiei gagozkiela, berriz, okil ertaina nabarmendu behar dugu, kontuan hartzeko moduko populazioa baitauka hemen, estatuko populazioak aintzat hartuta. Beste alde batetik, Izkiko parke naturala interes bereziko eremua da sai zuriarentzat eta sai arrearentzat.

Okil ertaina

Oso animalia espezie gutxi ditugu okilak bezain berezkoak eta jatorrak basoetan. Izkin, okilen familiako sei hegazti bizi dira: lepitzulia, okil beltza, okil berdea eta beste hiru okil: handia, txikia eta ertaina. Azkena dugu garrantzizkoena, basoko hegazti bitxi eta ezezagunetakoa dugulako, oso txikia eta iheskorra delako. Parke naturaleko langileek okil ertainaren erroldak egiten dituzte aldiro eta baso kudeaketako planek basoan bizi diren espezie horren eta beste espezie batzuen beharrizan ekologikoak aintzat hartzen dituzte.

Olandinako aintzira

Olandinako aintzira Birgarabarren eta Apilaiz artean dago. Hezegune zoragarri horren inguruan, haltzak eta haritzak hazten dira eta flora urtar garrantzitsua bizi da −igebelar zuria dugu aipagarriena−. Bestalde, urlehortar baliotsu batzuen habitata da, hala nola baso igel jauzkariarena. Orain dela gutxi, URA agentziak 4,7 kilometroko ibilbidea prestatu du leku berezi hori ezagutzera emateko.

Argibide gehiago

Muela

Durruma Kanpezutik iparraldera, Izkiko parke naturalaren hegoaldeko mugatik hurbil, karezko mendigune ikaragarri bat ageri da: 1.056 metro garai den Muela mendia. Mendi horren hegoaldeko mazelako labar malkartsuetan, sai arreen kolonia bat bizi da. Inguru horretan, sai zuriak eta belatz handiak ere ikus daitezke. Harrapari harkaiztarrak bertan hazten direnez, labarretara igotzeak arazo larriak ekar diezazkieke hegazti horiei, beraien burua mehatxaturik antzemanez gero, ez baitute erruten. Horregatik, ezin da gailurrera joan urtarrilaren 1etik abuztuaren 15era.

Korresko amildegia

Izki ibaiaren mendeetako higalanaren ondorioz, haitzarte ederra sortu da Soila eta Muela mendien artean, Korrestik Bujandara doan bidean. Harkaitz bertikalez gain, zuhaitz eta zuhaixka ugari aurki ditzakegu eremu txiki horretan, haran meharrak kolore eta ehundura ugari dituela.

Izkiko hariztia

Izkiko parke naturalaren balio garrantzitsuenetako bat bertako basoena da. Ameztia nagusi da parke naturalean. Dena dela, Izki inguruan, ‘almez’ deitzen diote. Espezi hori gainerako haritzetatik bereizten da hostoak nabarmen lobulatuak direlako eta, azpialdean, bilotsuak direlako. Ameztiak 3.500 hektareako azaleran hedatzen da eta, hortaz, ameztirik onenetarikoa da Europan.